نزدیک به یکسال پس از استیضاح وزیر کار و رونمایی سیاسی از بابک زنجانی، آوازه او و فعالیتهای اقتصادی پرحاشیهاش از مرزهای ایران فراتر رفت و کابینه رجب طیب اردوغان در ترکیه را به لرزه درآورد.
بدبیاریهای بابک زنجانی از زمانی آغاز شد که بیژن زنگنه در مقام وزیر نفت دولت یازدهم، از بدهی دو میلیارد دلاری او به خزانه خبر داد. در ادامه وزیر کار دست نمایندگان مجلس را در تحقیق و تفحص از سازمان تامین اجتماعی باز گذاشت تا فاش شود که او ۱۳۸ شرکت وابسته به شستا را بدون طی مراحل قانونی و ضوابط خریداری کرده است.
افشای فساد مالی در ترکیه هم دامان مرد ۱۳.۵ میلیارد دلاری ایران را گرفت و رضا صراف یکی از متهمان اصلی پرونده فساد در ترکیه، خود را کارمند زنجانی خواند و مقامهای قضایی ترکیه از دست داشتن او در پولشویی و انتقال پول به ایران خبر دادند.احمدینژاد با شعار مبارزه با مافیای ثروت و قدرت، زمینه را برای ظهور گروه جدیدی از سرمایهداران در ایران فراهم کرد. آنها در این دوره به یکی از ابزارهای نمایش موفقیت دولت تبدیل شدند.نمایندگان مجلس در نامهای به قوه قضائیه خواستار برخورد قضایی با مالک هلدینگ سورینت شدند و رئیس دولت دستور برخورد قاطع با سوء استفاده کنندگان از تحریمها را صادر کرد. سخنگوی قوه قضائیه نیز از دستور رئیس دولت استقبال کرد و وعده برخورد سریع با مفسدان اقتصادی را داد.
اقتصاد مقاومتی و کاسبکاری سرمایهداران خشن
اقتصاد نفتی و دولتی ایران در غیاب نهادهای ناظر مستقل، استعداد ویژهای برای رانتخواری و فساد دارد. بهگونهای که در ده سال گذشته ایران همواره در میان کشورهای با شاخص فساد بالا قرار داشته است.
اما از میانه دهه هشتاد خورشیدی، پس از آنکه محمود احمدینژاد دولت را در اختیار گرفت، آمار فساد اقتصادی در ایران افزایش یافت او با شعار مبارزه با مافیای ثروت و قدرت، زمینه را برای ظهور گروه جدیدی از سرمایهداران در ایران فراهم کرد..
سرمایهدارانی که در دولتهای پیشین چندان فرصت خودنمایی نیافته بودند، در این دوره به یکی از ابزارهای نمایش موفقیت دولت تبدیل شدند. در همین راستا فعالیت شورای ایرانیان خارج از کشور به منظور جذب سرمایهداران ایرانی خارج از کشور گسترش یافت.
دولت احمدینژاد که خود را مستقل از گروهای سیاسی قدرتمند و ثروتمند در ایران میخواند، برای یافتن متحدان جدید راه را برای گروهی از فعالان اقتصادی هموار کرد که به فاصله کوتاهی تخلفات مالی گسترده آنها نمایان شد. مهآفرید خسروی، هادی زنوری مطلق، یدالله روزچنگ و حسن هدایتی از جمله افرادی بودند که در دوره احمدینژاد فرصت مانور بیشتری یافتند و صاحب پرونده فساد اقتصادی شدند.زنجانی برای قرارگاه سازندگی خاتم راه مبادله کالا و پرداخت پول را هموار کرده و توانسته است در شرایط تحریم، ۱۷ فروند هواپیمای مسافربری خریداری کند.پس از آنکه ایران و غرب بر سر پرونده هستهای به توافق نرسیدند و تحریمهای بینالمللی علیه ایران به اجرا گذاشته شد، دولت اعلام کرد که راهکار دور زدن تحریمها را یافتهاست. رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز از سیاستهای دولت حمایت کرد و خواستار اجرای الگوی اقتصاد مقاومتی در مقابله با تحریمها شد.مجلس شورای اسلامی هم همسو با دولت مجوز صادرات نفت برای بخش خصوصی را صادر کرد.
نقطه اتصال دولت احمدینژاد و بابک زنجانیهم تحریمها و اقتصاد مقاومتی بوده است. جایی که به گفته بابک زنجانی، مقامهای دولتی از او خواستهاند که پول نفت را از بانکهای خارجی به داخل انتقال دهد و او نیز حداقل ۱۷ میلیارد یورو از مطالبات نفتی را به ایران بازگردانده است. برای قرارگاه سازندگی خاتم راه مبادله کالا و پرداخت پول را هموار کرده و توانسته است در شرایط تحریم، ۱۷ فروند هواپیمای مسافربری خریداری کند.
رازهای آقای میلیاردر
راز ثروتاندوزی بابک زنجانی به روایت خودش برای بسیاری قابل قبول نیست. او مدعی شده که در دوران خدمت سربازی، شانس این را یافته که راننده شخصی محسن نوربخش، رئیس کل فقید بانک مرکزی ایران شود و از محل توزیع ارز دولتی به یک سرمایه ۱۷ میلیون تومانی در یک سال دست یابد.
اگر چه همین ادعای او نیز از سوی نزدیکان محسن نوربخش تکذیب شده است. اما اگر فرض را بر درستی ادعای زنجانی بگذاریم، نخستین مسیر او برای راهیافتن به باشگاه ثروتمندان ایران، رانت ویژه توزیع ارز دولتی در بازار بودهاست.ظاهرا نخستین مسیر زنجانی برای راهیافتن به باشگاه ثروتمندان ایران، رانت ویژه توزیع ارز دولتی در بازار بودهاست.باز هم به روایت خود او، تجارت پوست به ترکیه که یکبار پای او را به زندان باز کرده، دریچه خوشبختی را هم به او نشان داده است. او توانسته است با تجارت پوست به ترکیه و واردات کالاهای مصرفی به ایران، راه ثروتاندوزی را طی کند.
او که سال ۷۶، ۷۷ به دلیل صدور چک بیمحل به ارزش ۳۱۲ میلیون تومان به زندان محکوم شده و نخستین کارخانه خود را در سال ۱۳۸۰ تاسیس کردهاست. همزمان با این کارخانه، یک موسسه مالی در امارات به ثبت رسانده است. موسسهای که به یک بانک در تاجیکستان و یک بانک در مالزی منتهی شده و او پس از آنکه نامش در فهرست تحریمشدگان قرار گرفت، همه سرمایه خود را به ایران بازگرداند.
فعالیتهای اقتصادی بابک زنجانی تا دوران احمدینژاد بیشتر در بیرون از مرزهای ایران صورت گرفته است. او در این دوره یک شرکت تولیدی سنگهای ساختمانی و یک موسسه واردات و صادرات نیز در امارات تاسیس کرده است.
بابک زنجانی در سال ۱۳۸۵ شرکت هواپیمایی قشم را از سپاه پاسدارن خریده و در سال ۱۳۸۸ اقدام به نوسازی آن کرده است. او در همین دوره با شرکت سرمایهگذاری الغدیر رابطه برقرار کرده و به یکی از معتمدان قرارگاه سازندگی خاتمالانبیا برای انجام مبادلههای مالی تبدیل شده است.
زنجانی به ایسنا گفته است:« ۱۷.۵ میلیارد یورو از پول معاملات نفتی ایران را به داخل کشور انتقال داده و ۱۷ فروند هواپیما مسافربری به کشور وارد کرده است.» او در گفتوگو با هفتهنامه آسمان هم باردیگر بر همکاری خود در فروش و انتقال نفت ایران در زمان تحریمها تاکید کرده و گفته است: « برای این کارها باید پاداش بگیرد.» حالا اما نه تنها پاداشی نگرفته که راهی زندان شده است.برخی از رسانههای نزدیک به گروههای سیاسی مخالف دولت، انحراف افکار عمومی از پرونده کرسنت را دلیل بازداشت زنجانی عنوان کردهاند.مانور مبارزه با فساد
بابک زنجانی که در سه سال گذشته یاور روزهای سخت حکومت بوده و از این محل به ثروت افسانهای نیز دست یافته است، حالا اولین بازداشتی مانور برخورد با فساد اقتصادی و رانتخواری است. اگر چه سخنگوی قوه قضائیه گفته است که پرونده در دست بررسی است و دلیل بازداشت او تا پایان مراحل رسیدگی مقدماتی منتشر نخواهد نشد اما گمانهزنیهای متعددی در باره بازداشت او منتشر شده است.
برخی از رسانههای نزدیک به گروههای سیاسی مخالف دولت، انحراف افکار عمومی از پرونده کرسنت را دلیل این بازداشت عنوان کردهاند. یک وبسایت خبری نزدیک به دولت هم به نقل از یکی از نمایندگان مجلس، دلیل بازداشت او را احتمال خروج از کشور اعلام کرده است. پیش از این رسانههای ترکیه هم از قرار ملاقات احتمالی او با رضا ضراب در ترکیه خبر دادهبودند.
همچنین جلوگیری از بحرانهای ناشی از فساد مالی ترکیه و نقش فعال بابک زنجانی در چرخه انتقال پول به ایران از دیگر دلایل بازداشت او عنوان شده است.
دلایل بازداشت او هر یک از این گمانهها باشد، حال پس از سه سال قدرتنمایی در اقتصاد ایران گرفتار فرایند بازداشت و قضایی شده است. رسیدگی به پرونده او و کسانی که در سالهای گذشته زمینه ثروتاندوزی او را از مسیر تحریمها فراهم کردهاند، میتواند نشان دهد که قوه قضائیه و دولت در برخورد با رانتخواری و مفاسد اقتصادی جدی‌اند و یا بابک زنجانی نیز قربانی نزاعهای سیاسی درون حاکمیت شده است.
